Cerkiew greckokatolicka pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra w Czarnej
Czarna to obecnie duża, bieszczadzka wieś na trasie wielkiej obwodnicy. Lokowana przez A. Wyderkę w roku 1505 na prawie wołoskim, na surowym korzeniu. W latach 1944-1951 Czarna należała do ZSRR. Po powrocie w granice Polski ludność wysiedlono w głąb Ukrainy a w Czarnej osiedli wygnańcy z Sokalszczyzny, którzy przybyli tu wraz z księdzem Edwardem Godlewiczem z Waręża. Głównie dzięki nim ocalała cerkiew, która od roku 1951 pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Czarna to obecnie duża, bieszczadzka wieś na trasie wielkiej obwodnicy. Lokowana przez A. Wyderkę w roku 1505 na prawie wołoskim, na surowym korzeniu. W latach 1944-1951 Czarna należała do ZSRR. Po powrocie w granice Polski ludność wysiedlono w głąb Ukrainy a w Czarnej osiedli wygnańcy z Sokalszczyzny, którzy przybyli tu wraz z księdzem Edwardem Godlewiczem z Waręża. Głównie dzięki nim ocalała cerkiew, która od roku 1951 pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Cerkiew w Czarnej
foto: P. Szechyński
Cerkiew ulokowana jest na wzgórzu, w niewielkiej odległości od trasy obwodnicy, dojazd jest oznakowany (na Czarną Dolną) a przed cerkwią i obecną plebanią znajduje się utwardzony parking.
Obecna, drewniana cerkiew została zbudowana w roku 1834 na miejscu poprzedniej, wzmiankowanej w roku 1795. Jest to świątynia orientowana, konstrukcji zrębowej, oszalowana pionowo deskami. Ustawiona na betonowej podmurówce, trójdzielna o wydłużonym planie - z szeroką i krótką nawą, poprzedzoną babińcem i z sanktuarium zamkniętym ścianą prostą, z zakrystiami od południa i północy. Babiniec, sanktuarium oraz zakrystie na planie zbliżonym do kwadratu, nawa na planie prostokąta. Chór nadwieszony o ażurowym parapecie.
Chrzcielnica z pokrywą zdobioną motywem owoców i winnej latorośli (XVIII w.), pochodzi z nieistniejącej cerkwi w pobliskim Lipiu - spłoneła w roku 1981.
foto: P. Szechyński
Cerkiew pokryta jest dwuspadowymi dachami o zróżnicowanych kalenicach. Sanktuarium, nawa i babiniec równej wysokości, kryte dachami siodłowymi. Dach nad nawą o najwyższej linii kalenicy, w jego centralnej części ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę nakryta baniastym hełmem. Nad sanktuarium dach trójpołaciowy, nad babińcem przyczółkowy z wydatnym okapem podszalowanym deskami a nad zakrystiami dachy pulpitowe. Wszystkie dachy oraz wieżyczka na sygnaturkę kryte są blachą. Ściany i szczyt oszalowane pionowo z listwowaniem, gzyms podokapowy profilowany.
Oryginalnym i uważanym za najefektowniejszy elementem cerkwi jest klasycystyczna fasada z portykiem zwieńczonym trójkąntnym szczytem, który opiera się na 6 kolumnach doryckich - wykonanych z drewna. Jest to dowód latynizacji świątyni i ulegania aktualnym formom stylowym. Do świątyni prowadzą ciekawe drzwi klepkowe z roku jej budowy. Nowe piaskowcowe schody wykonano w roku 1993, podonie jak cokoły kolumn portyku.
Wewnątrz niekompletny, oryginalny ikonostas z 1882 roku. Jedynie XVII-wieczne carskie wrota znajdują się obecnie w MBL w Sanoku oraz feretron (XIXw) i figura MB (XIXw) w muzeum w Łańcucie. W roku 1967 w czasie prac remontowych część ikonostasu została przesunięta na tylna ścianę nawy głównej, poza ołtarz.
Cofnięty na tylną ściane prezbiterium ikonostas
foto: P. Szechyński
W nawie poprzecznej znajdują się przywiezione przez przesiedleńców z Sokala rzeźby ukrzyżowanego Chrystusa, Matki Bożej, św. Jana, Piotra i Pawła, ponadto dwa feretrony malowane na blasze, rzeźbiona grupę Pasji. W bocznych ołtarzach wizerunek św. Mikołaja, Matka Boża Pokrow, w antepedium św. Dymitr oraz Chrzest w Jordanie.
Liczba wiernych:
• 1890r. - 625
• 1918r. - 815
• 1938r. - 2500 (z Czarną Dolną)
Przy cerkwi dzwonnica drewniana z XXw z dzwonem z roku1886. Kilkanaście zachowanych nagrobków na cmentarzu cerkiewnym, m.in. nagrobek proboszcza Markelija Myhułowicza (1836-1904) oraz proboszcza Iljariona Tuny (1845-1919). Obok cerkwi współczesny obelisk z pamiątkową tablicą odsłoniętą w roku 2001 w 50 rocznicę przesiedlenia na te tereny ludności polskiej z powiatów hrubieszowskiego i tomaszowskiego. Po przeciwnej stronie drewniana rzeźba-pomnik pamięci ofiar pomordowanych na Ziemi Sokalskiej.
Z lewej przywiezione z sokalszczyzny figury, na wprost fragment ikonostasu - wizerunek św. Mikołaja
foto: P. Szechyński
Ikona Matki Bożej Pokrow (XVIIw.)
foto: P. Szechyński
Wnętrze cerkwi w Czarnej
foto: P. Szechyński