Miasto Jarosław
Jarosław – miasto w Polsce, w województwie podkarpackim, siedziba powiatu jarosławskiego, położone nad Sanem, na pograniczu dwóch krain geograficznych: Doliny Dolnego Sanu i Podgórza Rzeszowskiego. W średniowieczu miasto na styku wschodniej Małopolski i Rusi Halickiej.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1375 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim. Jarosław uzyskał prawo składu w 1443 roku.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 1640 budynkach w Jarosławiu na obszarze 2617 hektarów mieszkało 22660 osoby, z czego 12228 (54%) było katolikami, 5703 (25,2%) wyznawcami judaizmu, 4457 (19,7%) grekokatolikami, a 270 (1,2%) innej religii lub wyznania, 19269 (85%) było polsko-, 1448 (6,4%) ukraińsko-, 893 (3,9%) niemiecko-, a 208 (0,9%) innojęzycznymi.
Od 23 grudnia 1920 r. do 18 sierpnia 1945 r. znajdowało się na terenie województwa lwowskiego. Od 1945 do 1974 wchodziło w skład województwa rzeszowskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa przemyskiego.
Według danych z roku 2002 Jarosław ma obszar 34,61 km², w tym:
- użytki rolne: 72%
- użytki leśne: 0%
Miasto stanowi 3,35% powierzchni powiatu.
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Jarosław został sklasyfikowany jako 47. najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej.
Najstarsze ślady pobytu człowieka w regionie jarosławskim sięgają neolitu. Już w tych odległych czasach rejon Podgórza oraz dolina Sanu były pokryte siecią osad. Świadczą o tym liczne ślady w postaci odnalezionych cmentarzysk, ceramiki, narzędzi, broni. W czasach przedpiastowskich ziemie te zamieszkiwało plemię Lędzian. Po ziemie Lędzian sięgali na przemian władcy Czech, Polski i Rusi Halickiej. Tereny te razem z resztą Grodów Czerwieńskich wchodziły w skład Państwa Mieszka I. W roku 981 r. zostały opanowane przez Włodzimierza I Wielkiego, księcia statoruskiego, następnie odzyskane w roku 1018 przez Bolesława I Chrobrego, a w roku 1031 przejęte przez księcia kijowskiego Jarosława I Mądrego. Według dawnej tradycji już wtedy książę Jarosław założył tu gród, jednak najstarsze źródła pisane znajdujemy dopiero w roku 1152. Zapiski w kronice staroruskiej określają miasto jako gród warowny, należący do księcia halicko-włodzimierskiego. W roku 1340 zgodnie z testamentem piastowskiego księcia Bolesława Jerzego II, będącego po kądzieli potomkiem Jarosława Mądrego, księstwo Halickie wraz z Jarosławiem zajęte zostało przez Kazimierza Wielkiego. Udokumentowana lokacja miasta na prawie niemieckim zw. prawem magdeburskim przez Władysława Opolczyka nastąpiła 7 lipca 1375.
W 1387 królowa Jadwiga podarowała Jarosław Janowi z Tarnowa herbu Leliwa. W rękach Tarnowskich pozostawał Jarosław prawie do końca XIV w.Jan z Tarnowa właściciel: Tarnowa, Jarosławia, Przeworska i Wielowsi oraz przyległych kluczy, podzielił swój majątek pomiędzy dwóch synów Jana i Spytka. Spytek I przyjmując nazwisko Jarosławski herbu „Leliwa”, otrzymuje Jarosław oraz Bełżec, a jego syn Rafał przejmuje Przeworsk. Najbardziej znaną, postacią w XV związaną z tym grodem był Rafał Tarnowski (zm. 1441) (XIV wiek – 1441) polski szlachcic herbu Leliwa, syn Spytka I Jarosławskiego i Sandochny ze Zgłobienia, który był właścicielem Jarosławia i Przeworska oraz kasztelanem wojnickim i starostą lwowskim przed 1440 r. Spytek III Jarosławski Zarządca Jarosławia przed 1481 r. był w związku z Jadwigą z Warzyszyna, z którą miał dwie córki: Annę Jarosławską i Magdalenę. Potem nastąpił syn Anny Jarosławskiej-Tarnowskiej herbu Leliwa i Jana Odrowąża, późniejszego wojewody ruskiego Stanisław Odrowąż, co sprawiło, że Jarosław przejęli Odrowążowie. W końcu XVI w. jedyną właścicielką była Zofia ze Sprowy Odrowąż Kostkowa – córka Stanisława Odrowąża (prawnuczka Spytka III), wdowa po Janie Krzysztofie Tarnowskim. Jej drugi mąż, Jan Kostka po poślubieniu właściciel Jarosławia prowadził poważną działalność budowlaną, m.in. rozbudował zamek w Jarosławiu i postawił murowany pałac w Pełkiniach (1575-1580?). Ich córka księżna Anna Ostrogska z Kostków (1575-1635) herbu Dąbrowa sprowadziła do Jarosławia benedyktynki. Była także fundatorką bursy przy kolegium. Gdy w wieku 19 lat wyszła za mąż za Aleksandra Ostrogskiego, zamieszkała z mężem na zamku w Jarosławiu. W 1606 wykupiła od swojej siostry Katarzyny Sieniawskiej drugą część Jarosławia. 24 maja 1636 po śmierci Anny Ostrogskiej dobra jarosławskie przypadły jej córkom Katarzynie Zamoyskiej oraz Annie Alojzie Chodkiewicz, a także wnukom Aleksandrowi Michałowi i Konstantemu Lubomirskim (synom Zofii Ostrogskiej, najstarszej córki Anny, która zmarła w 1622 r.). Faktyczną opiekę nad miastem sprawowała hetmanowa Chodkiewiczowa.
Potem kolejno właścicielami miasta byli Sieniawscy, Zamojscy, Wiśniowieccy, Koniecpolscy, Sobiescy, Sieniawscy, Sanguszkowie i Czartoryscy. Właścicielem Jarosławia był też m.in. August Aleksander Czartoryski Z rąk Czartoryskich miasto wykupiło się w drugiej połowie XIX w.
Jarosław, położony na skrzyżowaniu szlaków handlowych ze Śląska na Ruś i z Gdańska na Węgry, a także nad dogodną drogą wodną, jaką był San, miał korzystne warunki rozwoju. Przyczynił się do tego także status miasta prywatnego, którego właściciele zabiegali o prawa i przywileje kupieckie. Znaczącym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym był już na początku XV w. W roku 1501 otrzymał prawo składu, co zmuszało przejeżdżających kupcówdo zatrzymania się i wystawienia swoich towarów. Największy rozkwit miasta przypada na XVI i XVII wiek. Odbywające się tu jarmarki należały do największych w kraju, a nawet w Europie (podobno w XVI w. najbliższy większy jarmark odbywał się we Frankfurcie n. Menem). W czasie jarmarków odbywały się sesje Sejmu Czterech Ziem, który był przedstawicielstwem Żydów z Korony.
W roku 1632 Szymon Starowolski w dziele Polonia: zanotował „Następnie idzie Łańcut (...) i Rzeszów (...); mleka tu i płócien lnianych wielka jest zwykle obfitość, ponieważ wioski na całym tym obszarze zamieszkują potomkowie niemieckiego plemienia, wzięci na jakiejś wojnie przez Kazimierza Wielkiego, króla Polski, lub sprowadzeni z Saksonii, z dziećmi i żonami, aż w te okolice. Ci przeto o bydło i uprawę lnu troszczą się wielce i w porze jarmarków tak do innych okolicznych miast wymieniane towary zwożą na sprzedaż, jak przede wszystkim do Rzeszowa i Jarosławia” (zob. Głuchoniemcy).
26 sierpnia 1684 roku „miasto w czasie jarmarku zgorzało przez co kupcy tu bawiący stracili do 10 milionów złotych, straciły jarmarki i miasto swoją wziętość”.
O rozmiarze jarmarku jarosławskiego świadczy liczba przybywających w mieście osób. Liczba ta wynosiła 30 tysięcy, przy liczbie stałych mieszkańców 3 tysiące. Nieliczni z nich zmieścili się w samym mieście, większość nocowała w podmiejskich domostwach lub w namiotach i wozach. Cena za wynajęcie jednej izby w mieście na okres jarmarku (ok. 1 miesiąc) wynosiła 100–160 zł. W tym czasie roczny czynsz z trzypiętrowej kamienicy we Lwowie przy Rynku wynosił 330 zł, a w bocznej ulicy 150 zł. Wynajem lokali był dla kamieniczników źródłem znaczących zysków. Okres jarmarku był dobrym czasem również dla jarosławskich rzemieślników: piekarzy, rzeźników, piwowarów, krawców, szewców, kowali, stelmachów i innych, a także dla biedoty miejskiej. Jarmarki odbywały się trzy razy w roku. Ten największy odbywał się w święto Wniebowzięcia, pozostałe w Popielec i na św. Andrzeja. Tradycje kupieckie przetrwały w Jarosławiu do dziś.
Bitwa pod Jarosławiem – stoczona 17 sierpnia 1245 nad Sanem, koło Jarosławia, pomiędzy wojskami księcia halicko-wołyńskiego Daniela I Romanowicza, Konrada I mazowieckiego i Mendoga a wojskami wielkiego księcia kijowskiego Rościsława I Mścisławowicza, wspomaganymi przez wojska polskie Bolesława V Wstydliwego i posiłki węgierskie króla Beli IV. Wojska Rościsława i Bolesława Wstydliwego zostały pokonane.
Książę Aleksander Ostrogski (1571-1603) herbu Ostrogski, wojewoda wołyński (1593) wyswobodził Jarosław z rąk Tatarów atakując na Sośnicę. Po naleganiu księżnej Anny uwolnił tatarskich jeńców i przyznał im ziemię. Potomność nadała mu przydomek „Wspaniałomyślny książę”; 11–15 marca 1656 – Bitwa pod Jarosławiem (1656), podczas II wojny północnej. Armia szwedzka w czasie potopu 11 marca 1656 dotarła pod Jarosław i rozpędziła broniące przepraw chorągwie Jerzego Lubomirskiego, i zajęła miasto. Nagle przybyła spod Lwowa dywizja regimentarza Stefana Czarnieckiego. Czarniecki dopadł pod Jarosławiem i zniszczył podjazd szwedzki, złożony z kilkuset rajtarów. Następnie uderzył na Roberta Douglasa, który szedł na pomoc oddziałom pułkownika Petera Hammerskjölda, bezskutecznie usiłującym zdobyć Przemyśl. Douglas jednak w porę dowiedział się o zbliżającym się Czarnieckim i wycofał do Jarosławia. Żołnierze Douglasa uciekali w takim pośpiechu, że podczas przeprawy przez zamarznięty San wskutek załamania się lodu zginęło kilkudziesięciu żołnierzy szwedzkich.
- 15 sierpnia 1704 r. – obrona Jarosława przed wojskami Karola XII.
Po napaści na Jarosław i dokonanym przez szwedzkie wojska rabunków, gwałtów i podpaleń, Karol XII wysłał do lwowian rozkaz, aby wojsku szwedzkiemu dostarczali piwo i mąkę przez całych 10 tygodni. Jednak lwowianie odmówili i mimo obrony 6 września 1704 r. zostali pokonani.
24 Pułk Artylerii Lekkiej, Korpus przemyski (1918-1928), Dowództwo Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, 1929
- 17 maja 1915 r. – bitwa pod Jarosławiem
Gen. Tadeusz Rozwadowski powstrzymał kontrnatarcie Rosjan. Podczas bitwy, podobnie jak w Bitwie pod Gorlicami, zastosował innowacyjną ruchomą zasłonę ogniową. Taktyka ta polega na ostrzale artylerii postępującym tuż przed atakującą piechotą. Metoda ta bardzo szybko weszła na trwałe do niemieckiego regulaminu walki, jako tzw. Feuerwalze, a do francuskiego jako barrage roulant i zastąpiła stosowane wcześniej wielogodzinne ostrzeliwanie pozycji wroga, po których następował pochłaniający liczne ofiary szturm wojsk. Działania te oraz spotkanie z cesarzem Wilhelmem II pod Jarosławiem opisał szerzej w swych wspomnieniach.
- 1 listopada 1918 przejęcie władzy w Jarosławiu od Austriaków.
- 10–11 września 1939 r. – obrona Jarosławia przed wojskami niemieckimi.
W drugiej połowie 1942 roku grupa bojowa Gwardii Ludowej zabrała z magazynu niemieckiego w koszarach przy ul. Kościuszki 15 tys. sztuk amunicji,64 granaty, pistolet maszynowy i 3 pistolety. Ta sama grupa zlikwidowała 28 listopada 1943 roku członka Sonderdienstu.
- 27 lipca 1944 r. – wkroczenie Armii Czerwonej.
Do miasta wkroczyły oddziały 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej i 13 Armii 1 Frontu Ukraińskiego. 27 lipca 1949 roku na ul. Rynek odsłonięto Pomnik Zwycięstwa ku czci żołnierzy radzieckich, którzy oswobodzili miasto.
Współczesny Jarosław
Jarosławska starówka nocą, krótko przed Bożym Narodzeniem
Okres po 1945 r. to czas rozwoju i uprzemysławiania miasta, które administracyjnie zyskało miano powiatu. Rozbudowano stare zakłady przemysłowe (Zakłady Mięsne, Zakłady Przemysłu Cukierniczego), powstały też nowe, w tym Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” (w upadłości) oraz Owens-Illinois Polska o. w Jarosławiu (Huta Szkła Jarosław). Miasto obejmuje powierzchnię 34,46 km² i liczy blisko 40 tysięcy mieszkańców. Na jego terenie działa ponad 4000 podmiotów gospodarczych, zatrudniających łącznie ponad 16 000 osób. Jarosław jest prężnym ośrodkiem kulturalnym. Rokrocznie w mieście odbywa się szereg ciekawych imprez.
I
|
Styczeń
Luty
Marzec
Kwiecień
Maj
Czerwiec
|
Lipiec
Sierpień
Wrzesień
Październik Listopad
Grudzień
|
- Letnie muzykowanie (marzec-październik)
23 marca 2009 decyzją rady miasta został utworzony park kulturowy obejmujący swoim zasięgiem stare miasto, Opactwo Sióstr Benedyktynek wraz z fortyfikacjami oraz zespół kościelno-klasztorny oo. Dominikanów. Następnym działanie władz miasta będzie uznanie chronionego obszaru za pomnik historii.
- Układ urbanistyczny najstarszej części miasta.
Rynek i Miejska Wiata Targowa (z prawej)
Kamienica Attavantich – Centrum Kultury i Promocji
- Renesansowa Brama Krakowska i mury obronne wraz z fosą.
- Zabudowa rynku, w szczególności renesansowa Kamienica Orsettich z podcieniami i misterną attyką.
- Ratusz Jarosławski
- Dawny Gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Jarosławiu – obecnie Miejski Ośrodek Kultury
- Budynek Stowarzyszenia Jad Charuzim w Jarosławiu
- Miejska Wiata Targowa w Jarosławiu – wybudowana na wzór wrocławskiej na początku XX w.
- Pałac w Pełkiniach
- Kamienica Rydzikowska w Jarosławiu
- Kamienica Orsettich w Jarosławiu
- Kamienica Attavantich w Jarosławiu
- Kamienica Gruszewiczowska w Jarosławiu
- Kamienica królowej Marysieńki w Jarosławiu
Cmentarze
Stary Cmentarz
- Stary Cmentarz w Jarosławiu
- Nowy Cmentarz w Jarosławiu
- Cmentarz żydowski w Jarosławiu
- Cmentarz Wojskowy w Jarosławiu
Kościoły
Kolegiata pw. Bożego Ciała
Kościół św. Ducha
- Kolegiata pw. Bożego Ciała z XVI w., dawna świątynia klasztorna Kolegium Jezuitów.
- Opactwo Benedyktynek z kościołem pw. św. Mikołaja i św. Stanisława Biskupa – interesujące połączenie sztuki sakralnej i fortyfikacyjnej.
- Kościół Trójcy Przenajświętszej w Jarosławiu i klasztor Franciszkanów-Reformatów
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej i klasztor Dominikanów z XVII w., gotycka rzeźba Matki Boskiej Bolesnej z XIV w.
- Klasztor ss. Niepokalanek w Jarosławiu
- Kościół św. Ducha w Jarosławiu
Cerkwie
- Cerkiew konkatedralna pw. Przemienienia Pańskiego obrządku greckokatolickiego z XVIII w.
- Dawna greckokatolicka cerkiew Zaśnięcia NMP, obecnie kaplica rzymskokatolicka
Synagogi[edytuj | edytuj kod]
Duża Synagoga
- Dwie synagogi, jedna z początku, druga z końca XIX w. – Duża i Mała
- Najstarsza Synagoga w Jarosławiu
- Stara Synagoga w Jarosławiu
- Synagoga w Jarosławiu (Mały Rynek 17)
Gospodarka
Na terenie miasta znajdują się tereny Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec.
- Jarosławskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Jarosławiu
- Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Jarosławiu
- Lear Corporation Poland Sp. z o.o.
- Owens-Illinois Polska oddz. Huta Szkła „Jarosław”
- PPŻM „PZZ” w Jarosławiu
- Jarosławskie Zakłady Mięsne – oddział Sokołów S.A.
- ZPC „San” w Jarosławiu – oddział LU Polska a później Mondelēz International
- Fabryka Ciast i Cukrów Stanisław Gurgul
- Jarosławskie Przedsiębiorstwo Budowalne
Transport
Ulica Słowackiego w centrum miasta
Transport drogowy
Od południowej strony miasta przebiega autostrada A4 (trasa europejska E40), biegnąca od granicy z Niemcami w Jędrzychowicach do przejścia granicznego z Ukrainą Korczowa-Krakowiec. W pobliżu miasta znajdują się dwa węzły autostradowe – Jarosław Zachód (łączący autostradę A4 z drogą krajową nr 94) oraz Jarosław Wschód (łączący autostradę A4 z drogą wojewódzką nr 880). Od północy miasto obiega droga krajowa nr 94 stanowiąca trasę alternatywną dla autostrady A4.
Transport autobusowy
Komunikacja miejska obsługiwana jest przez Miejski Zakład Komunikacji w Jarosławiu, natomiast obsługę transportową powiatów jarosławskiego, przeworskiego i lubaczowskiego zapewnia Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Jarosław SA, powstałe w l. 1950-1951, usamodzielnione w 1990 i przekształcone w spółkę akcyjną w 2000; od 2010 stanowiące własność powiatu jarosławskiego. Należący do przedsiębiorstwa Dworzec PKS w Jarosławiu powstał w 1977 roku.
Dworzec kolejowy i autobusowy
Transport kolejowy
- Dworzec kolejowy w Jarosławiu
Lądowisko
Około 20 km na wschód od miasta funkcjonuje prywatne lądowisko Laszki.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny
Komenda Powiatowa Policji w Jarosławiu
Policja
Główną instytucją w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego w Jarosławiu jest Komenda Powiatowa Policji.
Działalność merytoryczną prowadzi w oparciu o Ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, podejmując działania ukierunkowane między innymi na: prewencję społeczną o szerokim zasięgu edukacji, patologie społeczne: alkoholizm, niedostosowanie społeczne i demoralizację dzieci i młodzieży, przemoc domową, bezpieczeństwo na drogach i w innych miejscach publicznych.
Straż miejska
Jarosław posiada również Straż Miejską, której podstawowym zadaniem jest ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych na terenie miasta.
Wojsko
Pomnik w hołdzie żołnierzom w 90 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości
W garnizonie jarosławskim stacjonuje 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza i 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej.
Mieści się tu również Wojskowa Komenda Uzupełnień w Jarosławiu.
Ochrona przeciwpożarowa
Miasto jest siedzibą Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej i podlega obszarowi działania Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej w Jarosławiu, wchodzącej w skład Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.
Ochrona zdrowia
- Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu – samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, świadczy usługi leczniczo – zapobiegawcze w zakresie przewidzianym dla szpitali i innych zakładów z całodobowymi świadczeniami zdrowotnymi oraz w zakresie przewidzianym dla lecznictwa otwartego: podstawowego i specjalistycznego, a także stomatologii, rehabilitacji zabiegowej i pomocy doraźnej.
- Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Jarosławiu
- Pogotowie Ratunkowe w Jarosławiu
Ochrona sanitarna
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Jarosławiu sprawuje bieżący i zapobiegawczy nadzór sanitarny, prowadząc działalność zapobiegawczą i przeciwepidemiczną w zakresie chorób zakaźnych i innych powodowanych warunkami środowiska.
Kultura
Kamienica Orsettich, obecnie Muzeum w Jarosławiu
- Miejski Ośrodek Kultury
- Kino „Ikar”
- Muzeum Kamienica Orsettich w Jarosławiu
- Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Fredry
- Galeria Rynek 6
- Mała Galeria MOK
- „Galeria Przedmiotu” PSOUU
- Garnizonowy Ośrodek Kultury
- KCK – Katolickie Centrum Kultury
- Centrum Kultury I Promocji w Jarosławiu mieszczący się w kamienicy Attavantich
- Klub Fotograficzny Atest 70
- Klub Fotograficzny Atest 2000
Oświata
Uczelnie
- Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza
- Studium Języków Obcych
Szkoły ponadgimnazjalne
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
- I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Jarosławiu
- Zespół Szkół Spożywczych, Chemicznych i Ogólnokształcących w Jarosławiu im. Marii Skłodowskiej-Curie
- Zespół Szkół Licealnych i Technicznych im. Juliusza Słowackiego
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Książąt Czartoryskich w Jarosławiu
- Zespół Szkół Drogowo-Geodezyjnych i Licealnych im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu
- Zespół Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących im. Marii Dąbrowskiej w Jarosławiu
- Zespół Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących im. Króla Kazimierza Wielkiego w Jarosławiu
- Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Jarosławiu im. Stefana Banacha
- Zespół Szkół Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego
Gimnazja
- Publiczne Gimnazjum nr 1 im. św. Królowej Jadwigi w Jarosławiu
- Publiczne Gimnazjum nr 2 im. ks. Stanisława Konarskiego w Jarosławiu
- Publiczne Gimnazjum nr 3 im. ks. Jana Twardowskiego w Jarosławiu
- Publiczne Gimnazjum nr 4 w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Książąt Czartoryskich w Jarosławiu
- Publiczne Gimnazjum nr 5 w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jarosławiu
- Prywatne Gimnazjum im. Świętej Rodziny
- Prywatne Gimnazjum Sióstr Niepokalanek w Jarosławiu im. Bł. Matki Marceliny z Kotowiczów Darowskiej
Szkoły podstawowe
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza przy ulicy Kraszewskiego
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Stefana Żeromskiego w Jarosławiu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. Baśki Puzon w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jarosławiu
- Szkoła Podstawowa nr 6 im. ks. Piotra Skargi w Jarosławiu
- Szkoła Podstawowa nr 7 im. ks. Stanisława Staszica w Jarosławiu
- Szkoła Podstawowa nr 9 im. Tadeusza Kościuszki w Łazach Kostkowskich (dzielnica w północnej części miasta)
- Szkoła Podstawowa nr 10 im. Wojska Polskiego w Jarosławiu
- Szkoła Podstawowa nr 11 im. Adama Mickiewicza w Jarosławiu
- Prywatna Szkoła Podstawowa Sióstr Niepokalanek w Jarosławiu im. Bł. Matki Marceliny z Kotowiczów Darowskiej
Szkoły artystyczne
- Państwowe Ognisko Baletowe im. Lidii Nartowskiej w Jarosławiu
- Państwowa Szkoła Muzyczna I St. im. Fryderyka Chopina w Jarosławiu
- Szkoła Muzyczna II St. Towarzystwa Muzycznego w Jarosławiu
- Zespół Szkół Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego w Jarosławiu
Szkoły specjalne
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Jarosławiu
Media
W roku 2008 w Jarosławiu powstało lokalne radio Twoje Radio Jarosław nadające na częstotliwości 1062 MW. „Twoje Radio Jarosław” nadaje informacje z Jarosławia. Radio nadaje z PWSTE w Jarosławiu (Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu) i ma nadajnik na kominie Zakładów Mięsnych w Jarosławiu.
Uczniowie I LO im. Mikołaja Kopernika w Jarosławiu prowadzą młodzieżowy portal www.YouthVoice.pl poświęcony miastu Jarosław.
W Jarosławiu działało przez ponad 10 lat Radio Fara nadające początkowo z Kościoła NMP Królowej Polski a później przeniesione do Opactwa Benedyktynek. Radio w chwili obecnej ma siedzibę w Przemyślu i nadaje na częstotliwości 98,2 FM (w Jarosławiu jest słabo słyszalne). W Jarosławiu działa tylko studio Radia Fara mieszczące się w Opactwie Benedyktynek.
W Jarosławiu działa Telewizja Azart która także nadaje informacje z Jarosławia. W 2012 roku w Jarosławiu powstały dwie telewizje internetowe: niezależna POD24 (www.pod24.info) oraz TWOJA TV (www.twojatv.info).
Od lat 90. XX wieku w Jarosławiu działa Gazeta Jarosławska, tygodnik zawierający informacje z Jarosławia, Przeworska powiatu jarosławskiego i przeworskiego.
Urząd Miasta Jarosławia wydaje bezpłatny Biuletyn. Jest to gazeta z informacjami z Jarosławia.
Niektóre kościoły w Jarosławiu wydają gazetki parafialne. Kościół NMP Królowej Polski wydaje także miesięcznik „Ave Maria”.
Niektóre szkoły w Jarosławiu wydają gazetki szkolne.
Wypoczynek i rekreacja
Pomnik Baśki Puzon w parku jej imienia
- Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jarosławiu
- Park miejski im. Bohaterów Monte Cassino w Jarosławiu
- Ogród jordanowski im. Wilsona
- Park Miejski im. Baśki Puzon w Jarosławiu
- Park lipowy w Wygarkach
- „Małpi Gaj”
- Błonia na południe od torów kolejowych w okolicy os. Kombatantów
- Stadion JKS Jarosław
- Dwa boiska Orlik 2012
- Przystań kajakowa Kolping
- Combat Aikido Jarosław
- Miejscowości wypoczynkowe Radawa, Czerwona Wola i Helusz
- Jezioro w miejscu starorzecza w miejscowości Zgoda oraz zalew ZEK w Radymnie
- Miejsca do łowienia ryb na akwenie Babionka (przy ul. Stawki)
- Rzeka San
- Liczne zespoły ogródków działkowych
Sport
Miasto leży na trasie jednego z etapów Międzynarodowego Wyścigu Kolarskiego „Solidarności” i Olimpijczyków
- Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jarosławiu im. Burmistrza Adolfa Dietziusa
- Znicz Jarosław (koszykówka mężczyzn: PLK 3 sezony, w sezonie 2012/13 klub grał w 3 lidze)
- JKS 1909 Jarosław – piłka nożna: 3 liga (przed reformą 4 liga)
- Aeroklub Ziemi Jarosławskiej, który korzysta z lotniska w miejscowości Laszki
- San Jarosław (piłka nożna: klasa A = 6 liga oraz siatkówka mężczyzn 2 liga)
- Przedmieście Jarosław (piłka nożna: klasa B = 7 liga)
- AZS Jarosław (koszykówka mężczyzn: 3 liga)
- Kolping Jarosław (tenis stołowy mężczyzn: ekstraklasa)
- Siódemka Jarosław (piłka ręczna kobiet: 1 liga)
- Combat Aikido Jarosław
- Hala Sportowa PWSZ
- Hala Sportowa Gimnazjum nr 1
- Hala Sportowa Niepokalanki
- Trzy boiska Orlik 2012
- Boiska szkolne
- Klub Sportów Walki „Sokół”
Religia
Kościół pw. św. Mikołaja i opactwo benedyktynek
Kościół rzymskokatolicki - dekanaty Jarosław I, II i III
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Jarosławiu – bazylika oo. Dominikanów
- Klasztor ss. Niepokalanek w Jarosławiu – kościół i klasztor SS. Niepokalanek
- Parafia pw. Św. Trójcy – kościół oo. Franciszkanów-Reformatów
- Parafia pw. Bożego Ciała (dawniej kościół farny pw. Św. Jana)
- Parafia pw. NMP Królowej Polski
- Parafia pw. Chrystusa Króla
- Parafia pw. Św. Teresy od dzieciątka Jezus
- Parafia pw. Miłosierdzia Bożego
Kościoły greckokatolickie
- Cerkiew Parafii Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu
Kościoły protestanckie
- Kościół Zielonoświątkowy – zbór „BARKA” w Jarosławiu (ul. 29 Listopada 8)
Inne
- Świadkowie Jehowy – zbór, Sala Królestwa (ul. Podzamcze 63)
- Świecki Ruch Misyjny „Epifania” – zbór w Jarosławiu (ul. Pełkińska 138)
- Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu: Jarosław
